Artykuł pochodzi z "Wiedzy i Życia" nr 6/2001

    Odpowiedź na pytanie, jak postrzegają Polaków obywatele krajów należących do Unii Europejskiej, jest bardzo ważna; przecież staramy się o jak najszybsze przyjęcie do rodziny państw europejskich. Oto nasz wizerunek w oczach dwóch wybranych narodów: Niemców i Francuzów.

Pomimo długiej historii wzajemnego sąsiedztwa oraz wspólnej granicy dość duża grupa Niemców ankietowanych ostatnio przez Instytut Spraw Publicznych¹ nie miała z Polską żadnych skojarzeń (18%). U pozostałej części mieszkańców Niemiec wyobrażenia na temat naszego kraju pochodzą z wielu źródeł: ogólnej wiedzy o wzajemnych stosunkach, stereotypów oraz doświadczeń osobistych i relacji mediów.

Ze wszystkich badanych największa grupa (około 30-45%) nie potrafiła ustosunkować się do stwierdzeń na temat Polski podanych przez ankieterów, jednak w kilku kwestiach Niemcy mają o nas wyrobiony pogląd. Dwie trzecie pytanych przyznaje, że w Polsce Kościół katolicki ma zbyt duże wpływy, i uważa, iż w naszym kraju panuje korupcja, a 46% Niemców jest przekonanych o złej organizacji naszej pracy. Ponad połowa nie wie, że w Polsce funkcjonuje taka gospodarka rynkowa jak w krajach zachodnioeuropejskich. Co ciekawe, aż 43% badanych nie wierzy w istnienie szybkiego wzrostu gospodarczego w Polsce, mimo że jest ona krajem o jednym z najwyższych wskaźników wzrostu gospodarczego, przewyższającym zarówno średni wzrost gospodarczy w Unii Europejskiej, jak i w samych Niemczech. Zwraca uwagę również fakt, że tylko 1/3 Niemców wie, że w Polsce istnieje system parlamentarny.

Niemcy niewiele potrafią powiedzieć o swoich wschodnich sąsiadach, nie mają również jednoznacznego wizerunku typowego Polaka. Jedynymi cechami, jakie zdecydowanie im się kojarzą, jest zacofanie i religijność. Inne częściej wymieniane cechy to życzliwość, nieuczciwość, nieskuteczność i samowolność. Opinie badanych są podobne bez względu na ich wiek, wykształcenie czy płeć. Tak samo widzą Polaków mieszkańcy wschodnich i zachodnich landów.

Zdecydowana większość Niemców (77%) popiera wejście Polski do Unii Europejskiej, ale w ciągu najbliższych 5 lat chce nas widzieć w Unii tylko 40% pytanych. Tyle samo Niemców głosowałoby za przyjęciem Polski w referendum, gdyby odbywało się ono dzisiaj. Przeciwko głosowałaby podobna część niemieckiego społeczeństwa (37%).

Czy Francuzi, których zwykle lubiliśmy, odwzajemniają naszą sympatię? We francuskich mediach Polskę przedstawia się jako kraj obarczony poważnymi problemami, zwłaszcza ekonomicznymi, i dlatego też niezbyt dobrze przygotowany do członkostwa w Unii Europejskiej. Najczęściej wymienianymi przez Francuzów skojarzeniami były bieda, ubóstwo i brak pracy (19%).

Z Europą kojarzyło Polskę zaledwie 2% Francuzów. Zazwyczaj Polska postrzegana jest jako kraj zacofany, leżący gdzieś na peryferiach Europy. Pozytywne cechy Polaków jako narodu - odwaga, zdyscyplinowanie, uprzejmość - oraz pozytywne skojarzenia z krajem - piękne pejzaże, tradycja, rozwój, europejskość - są zdecydowanie rzadziej wskazywane niż cechy negatywne. Francuzi zwracają również uwagę na nadmiernie rozrośniętą w Polsce biurokrację, uniemożliwiającą załatwienie najprostszych spraw (38% pytanych), zbyt dużą rolę Kościoła w życiu publicznym (40%) oraz korupcję (29%). Nisko oceniane jest przestrzeganie swobód obywatelskich i praw mniejszości (11%). Podobnie jak w przypadku Niemców, ponad jedna trzecia Francuzów nie wie, czy w Polsce funkcjonują system parlamentarny oraz gospodarka rynkowa podstawowe atrybuty nowoczesnego państwa. Niemal 40% nie wierzy, że w naszym kraju występuje szybki wzrost gospodarczy.

Typowy Polak jest w opinii Francuzów człowiekiem pracowitym (65%), uczciwym (51%) i religijnym (69%). Jednak aż 44% uważa, że Polacy nadużywają alkoholu, a 39% uznaje nas za ludzi zacofanych.

Polska jest krajem, który Francuzi najchętniej spośród wszystkich krajów kandydujących przyjęliby do Unii w ciągu najbliższych 5 lat (29%). Jednak 12% Francuzów nie chciałoby nas w ogóle widzieć w Unii Europejskiej.

Z przeprowadzonych badań wynika, że obywatele zjednoczonej Europy nie oceniają nas zbyt przychylnie, a większość z nich nie ma o nas w ogóle wyrobionego zdania. O rozmaitych sprawach i zagadnieniach nas dotyczących (np. "Polska jest krajem, w którym: jest szybki wzrost gospodarczy, biurokracja utrudnia załatwienie najprostszych spraw, istnieje dobra organizacja pracy, panuje korupcja" itd.) bardzo często wypowiadano się "nie wiem".

Od 1999 roku Instytut Spraw Publicznych prowadzi badania na temat postrzegania Polski i Polaków w krajach Unii Europejskiej oraz wizerunku poszczególnych narodów w oczach Polaków w ramach projektu "Wzajemny wizerunek Polaków i mieszkańców Unii Europejskiej". W artykule wykorzystano materiały z komunikatu "Polska-Francja; Polska-Niemcy. Wzajemne wizerunki w okresie rozszerzania Unii Europejskiej", Warszawa 2001.